بسیاری از وطن پرستان، نماد فروهر را نمادی ایرانی و نماد زرتشتیان می دانند، ولی حقایق تاریخی چیز دیگری را نشان می دهند.

  هر چند واژۀ فروهر، واژه ای ایرانی انگاشته شده است، ولی نماد فروهر پیش از آنکه در ایران دیده شود، در سرزمینهای دیگر وجود داشته است.

  کهنترین موارد استفاده از این نماد در ایران، زمان داریوش اوّل، و استفاده از آن در کتیبه بیستون و تخت جمشید است:

نماد فروهر در تخت جمشید

نماد فروهر در کتیبه بیستون

  زمان حیات داریوش اوّل را، بین 549 تا 486 پیش از میلاد مسیح دانسته اند. زمان ساخت بیستون را 520 پیش از میلاد مسیح می دانند[1] و قدیمیترین بخش تخت جمشید را مربوط به 518 قبل از میلاد مسیح دانسته اند.[2]پس کهنترین زمانی که می توان برای این نماد در آثار کشف شده در ایران یافت، حدود 518 سال پیش از میلاد مسیح است.

  در مقابل در موزۀ بریتانیا[3] می توانیم نماد «آشوری» زیر را که در قصر نمرود کشف شده است و مربوط قرن نهم پیش از میلاد مسیح است و بین سالهای 865 تا 860 پیش از میلاد مسیح تاریخگذاری شده است و احتمالاً مربوط به شَمَش(خدای آفتاب آشوریان و بابلیان که در حماسه گیلگمش هم بدان اشاره شده است) می باشد، را ببینیم:

اثری آشوری مربوط به قرن نهم پیش از میلاد

   شباهت این اثر به نماد فروهری که از زمان داریوش تا به امروز وجود دارد، انکارناپذیر است.

  اگر قبول کنیم که نماد فروهر از این اثر آشوری یا موارد دیگر کهنتر در سرزمینهای دیگر اقتباس شده است، آنگاه این نماد اصالت ایرانی و زرتشتی نداشته و بیش از سیصد سال قبل از آنکه برای اوّلین بار در ایران به کار برود، در آشور به کار رفته است. البته برخی محققین مدّعی هستند که «تا زمان هخامنشیان، طرحی که به فروهر تبدیل شد، حداکثر مدّت هزار سال، در مصر و سوریه و سپس آشور مورد استفاده بوده است.»[4]

با این حساب، عجیب است که برخی جوانان ما گردنبند فروهر را به گردن می آویزند و گمان می کنند که یک نماد ایرانی را به گردن آویخته اند!
 

پی نوشت:

[1]United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

[2] «میراث جهانی تخت جمشید». سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۸ فوریه ۲۰۱۳. بازبینی‌شده در ۲۰ مه ۲۰۱۱.

[3]British Museum room B, panel 23

[4]فرزانه زرین پوش، مقاله فروهر، نگاره ی بالدار زرتشتیان،مجلهٔ رشد آموزش تاریخ، ش.۲۰(پاییز ۱۳۸۴) ص22.

zartoshtenik